چه مقدار از هوش فرزندتان به سنگ می خورد و چقدر می توانید بر آن تأثیر بگذارید؟
اگرچه ژنتیک نقش مشخصی را ایفا می کند، کودکان به شدت تحت تاثیر محیط خود و تحریکی که از والدین خود دریافت می کنند، می شوند. رشد شناختی در اوایل دوران کودکی مطمئناً سخت نیست!
برای شما مهم است که بدانید فرزندانتان چگونه یاد می‌گیرند، در چه مرحله‌ای از رشد هستند و چگونه می‌توانید به بهترین شکل از آنها در سفرشان حمایت کنید.
رشد شناختی در دوران کودکی چیست؟
رشد شناختی به مهارت های فکری کودک اشاره دارد. این شامل چگونگی پردازش اطلاعات توسط کودک، درک او از مفاهیم، توانایی او در یادگیری زبان بیانی و دریافتی و مهارت های ادراکی او می شود.
رشد شناختی یکی از چهار حوزه اصلی رشد همه جانبه کودک است ، همراه با:
- رشد فیزیکی
- توسعه اجتماعی
- رشد عاطفی
رشد شناختی از چه سنی شروع می شود؟
نوزادان از بدو تولد شروع به رشد مهارت های شناختی خود می کنند. در گذشته فرض بر این بود که نوزادان هنوز قادر به پردازش در سطح شناختی نیستند تا زمانی که قادر به استفاده از زبان باشند.
اکنون می دانیم که شما می توانید مهارت های فکری کودک خود را از همان بدو تولد بهبود بخشیده و تقویت کنید.
نمونه هایی از مهارت های شناختی
انواع مختلفی از مهارت های شناختی و فرآیندهای پیچیده تفکر وجود دارد که کودکان در سنین مختلف به آنها دست می یابند . در اینجا چند نمونه از رشد شناختی در اوایل کودکی آورده شده است :
- پاسخ به نام آنها
- شناخت و نامگذاری اشیاء در کتاب
- نیازهای کلامی
- به دنبال دستورالعمل
- شمارش تا ۱۰
- دانستن جنسیت آنها
- درک تفاوت بین حال و گذشته
- درگیر شدن در بازی نمادین
- گوش دادن به داستان ها
- قصه گفتن
- سوال پرسیدن
- خواندن
این لیست کاملی از مهارت های شناختی نیست – فقط چند مثال. نقاط عطف بسیاری وجود دارد که در چند سال اول باید به آنها رسید.
۴ مرحله رشد شناختی چیست؟
قبل از اینکه بتوانید به تحریک رشد شناختی در کودکان پیش دبستانی کمک کنید، دانستن اینکه آنها در چه مرحله ای از تفکر هستند و چگونه تفکر آنها باید با گذشت زمان تکامل و پیشرفت کند مفید است.
ژان پیاژه روانشناس فرانسوی بود که نظریه رشد شناختی را ایجاد کرد. او رشد شناختی کودکان را به ۴ مرحله تقسیم کرد و نشان داد که چگونه با افزایش سن به سمت الگوهای فکری پیشرفته تر پیشرفت می کنند.
چهار مرحله عبارتند از: دوره های حسی- حرکتی ، پیش از عملیات ، عملیات عینی و عملیات صوری .
اگر کودک شما کودک نوپا یا پیش دبستانی است در دوره قبل از عمل است .
دوره حسی حرکتی (نوزادی)
- این مرحله از بدو تولد تا حدود ۲ سالگی ادامه دارد.
- نوزادان عمدتاً از طریق حواس و از طریق حرکت با محیط خود در تعامل هستند .
- کودک هنوز زبان رسا و پذیرا را توسعه نداده است، بنابراین کلمات را به عنوان پیوندی با تصاویر یا چیزها تصور نمی کند.
- او هنوز مفهومی از زمان ندارد ، بنابراین می تواند تنها بر لحظه حال تمرکز کند ، بدون اینکه درکی از گذشته یا آینده داشته باشد.
- او هنوز قادر به برنامه ریزی نیست.
- با گذشت زمان او یاد می گیرد که اشیاء دائمی هستند ، بنابراین متوجه می شود که ممکن است چیزی هنوز آنجا باشد حتی اگر قابل مشاهده نباشد. او این را از طریق بازی هایی مانند دالی موشه را یاد می گیرد.
- او یاد می گیرد که شروع به تقلید کند و در بازی دراماتیک یا نمادین شرکت کند .
۶ مرحله فرعی در دوره حسی حرکتی
دوره قبل از عمل (نوپا و پیش دبستانی)
- این مرحله بین ۲ تا ۷ سالگی اتفاق می افتد .
- این پیش عملیاتی نیست زیرا مرحله قبل از شروع استفاده کودکان از تفکر عملیاتی است.
- این به دو مرحله اصلی تقسیم می شود – تفکر پیش مفهومی و تفکر شهودی.
تفکر پیش از مفهومی (۲-۴ سال)
- کودکان جهان را همانطور که می بینند – از چارچوب مرجع خود می فهمند.
- آنها به نتایجی می‌رسند که ممکن است منطقی نباشد ، مثلاً معتقدند خورشید زنده است، زیرا آنها زنده هستند.
- آنها زبان را از چارچوب مرجع خود استفاده می کنند.
- آنها جهان را همانطور که می بینند و تجربه می کنند می شناسند.
- آنها رویدادها را مستقلاً اتفاق می‌افتند، زیرا واقعاً نمی‌توانند رابطه‌ای بین علت و معلول ببینند.
- بچه ها با مدل هایشان همذات پنداری می کنند . آنها از آنها تقلید می کنند و نسبت به آنها احساس ترس می کنند.
فکر شهودی (۴-۷ سال)
- کودکان پیش دبستانی و مهدکودک عمدتاً در این دسته قرار می گیرند.
- در مقایسه با مرحله قبلی که در آن کودکان بسیار خودمحور بودند، اکنون کمتر خود محور هستند. آنها دیگر باور ندارند که جهان کاملاً حول آنها می چرخد.
- بچه ها اجتماعی تر می شوند .
- کلمات بخشی از فرآیند تفکر آنها می شود.
- آنها شروع به هماهنگ کردن دیدگاه های خود محورانه خود با واقعیت واقعی می کنند.
- آنها فقط می توانند یک ایده را در یک زمان درک کنند، اما هنوز قادر به دیدن تصویر کامل نیستند، یعنی می توانند بخش های جداگانه را مفهوم سازی کنند، اما نه رابطه بین چیزها و تصویر بزرگتر را.
- آنها ممکن است بتوانند بشمارند ، اما هنوز مفهومی از اعداد یا معنای آنها ندارند.
- آنها از زبان به روش صحیح استفاده می کنند، اما هنوز هم معنای خود را به آن متصل می کنند.
دوره عملیاتی (سن مدرسه)
- از سن ۷ تا ۱۱ سالگی ، کودکان در دوره عملیاتی مشخص قرار می گیرند، به این معنی که آنها یک سیستم شناختی منسجم دارند.
- کودکان قادر به انجام فرآیندهای فکری هستند که قابل برگشت هستند ، اما آنها هنوز به چیزهای واقعی ( انضمامی ) محدود می شوند.
- آنها می توانند اقلام را دسته بندی ، طبقه بندی و در سلسله مراتب قرار دهند.
دوره عملیاتی صوری (سن مدرسه)
- این دوره از حدود ۱۱ سالگی شروع می شود. اکنون کودکان می توانند به شیوه ای انتزاعی و منطقی فکر کنند و دیگر به تفکر عینی متکی نیستند.
- آنها قادر به استنباط و تفکر در مورد احتمالات و فرضیه ها هستند.
- کودکان خردسال چگونه فکر می کنند
رشد شناختی در اوایل کودکی
اینها نمونه هایی از نحوه تفکر کودکان خردسال است. همانطور که آنها در مراحل شناختی حرکت می کنند، تفکر آنها از توضیحات زیر به الگوهای تفکر پیشرفته تر بالغ می شود. زبان مهمترین کارکرد نشانه شناختی است زیرا برای نمایش اشیا یا بیان اعمال و افکار به کار می رود. کودکان شروع به استفاده از دو نوع بازنمایی ذهنی می کنند نمادها و نشانه ها (مثلا زمانی که نقاشی می کنند یا در بازی نمادین شرکت می کنند).
کودکان حتی اگر در حضور او نباشند از یک مراقب تقلید می کنند. نسخه دیگری از این یادآوری کلامی است (مثلاً زمانی که آنها “میاو” می کنند حتی اگر دیگر نمی توانند گربه را ببینند.)
- آنها خودمحور هستند ، به این معنی که به طور کامل نمی توانند چیزها را از دیدگاه دیگران ببینند یا خود را “در جای آنها” قرار دهند.
- کودکان روی محیط اطراف خود متمرکز هستند و واقعاً به آن توجه دارند . آنها واقعاً به اهداف یا موقعیت هایی که از نظر زمان و مکان دور هستند فکر نمی کنند.
- آنها برای مقایسه بین چیزها (مانند بزرگتر، کوچکتر) تلاش می کنند. آنها هر چیز را جداگانه می بینند.
- آنها قادر به تشخیص وقایع روانی و فیزیکی نیستند. آنها تفاوت بین آنچه درونی و بیرونی است را نمی دانند. (مثلاً دیدن تفکر به عنوان بخشی از صحبت کردن ).
- بچه ها اشیا را شخصیت می دهند. آنها بر این باورند که اشیاء می توانند مانند انسان ها احساس کنند یا رفتار کنند (مثلا باور اینکه عروسک ناراحت است).
- استدلال کودکان صحیح نیست. آنها ممکن است رابطه بین دو چیز را نبینند یا چیزهای نامرتبط را با هم گروه کنند (مثلاً ” دختر اسم ندارد زیرا نمی تواند صحبت کند” ). آنها ممکن است رابطه بین علت و معلول را نبینند (مثلاً ” او بیمار است زیرا به مدرسه نرفته است “).
- آنها می‌توانند بر اساس یک معیار ، مانند شکل‌ها، گروه‌بندی و طبقه‌بندی کنند ، اما نه بیش از یک در آن واحد (مانند شکل و رنگ). این همچنین مربوط به سری بندی (ترتیب اشیاء مختلف بر اساس اندازه) است. آنها می توانند اشیاء را به بزرگ و کوچک دسته بندی کنند اما آنها را به طور کامل در یک سری از بزرگترین به کوچکترین مرتب نمی کنند.
- بچه‌ها لزوماً مفهوم عدد ندارند ، حتی اگر بتوانند تا ۱۰ بشمارند. برای اینکه مفهوم عدد داشته باشند، باید خصوصیات ترتیبی اعداد، ویژگی‌های اصلی و بقای اعداد را درک کنند. آنها همچنین باید بدانند که اعداد را می توان با جمع و ضرب به کل های مختلف گروه بندی کرد و با تفریق و تقسیم آنها را شکست.
چگونه مهارت های شناختی را در کودک تقویت کنیم؟
در طول سال های پیش دبستانی، والدین می توانند از طریق بازی و فعالیت های ساده به رشد شناختی فرزندان خود کمک کنند .
۱. خواندن
فعالیت‌های کمی وجود دارد که مهارت‌های شناختی را در کودکان پیش‌دبستانی با سرعتی که خواندن برای آنها ایجاد می‌کند، بهبود بخشد. خواندن روزانه برای فرزندان شما بسیار مهم است و تفاوت بین کودکی با واژگان بسیار توسعه یافته یا کودکی با واژگان پایه خواهد بود.
خواندن به رشد مهارت های زیر کمک می کند:
- واژگان
- الگوهای زبان
- مهارت های تفکر
- مهارت های نوشتن
- توانایی های حل مسئله
- دامنه توجه
- حافظه
- مهارت های شنیداری
۲. صحبت کردن
زبان یکی از مهمترین جنبه های رشد شناختی دوران کودکی است. بهترین راه برای ساختن آن این است که کودک خود را نه تنها در معرض شنیدن زبان، بلکه در استفاده از آن قرار دهید. شما منبع اصلی زبان فرزندتان در سال‌های اولیه هستید و بنابراین مهم است که از آن به‌صورت گرامری درست و محرک استفاده کنید. فرزند شما با تقلید از شما صحبت کردن را یاد می گیرد.
در هر فرصتی که به دست می آورید، همیشه با فرزندتان صحبت کنید. در ماشین، حمام ، هنگام آماده کردن شام و هنگام بازی با او صحبت کنید. هر چه کودکان زمان کمتری را برای تماشای تلویزیون و سایر صفحه‌های نمایش از دست بدهند، بیشتر با شما و اطرافیان خود گفتگو خواهند کرد. صحبت کردن برای کمک به رشد شناختی کودک بسیار مهم است. در اینجا چند بازی کلمه ای سرگرم کننده برای بازی در ماشین وجود دارد.
۳.مهد کودک
مهد کودک بیش از یک فعالیت سرگرم کننده است که کودکان از آن لذت می برند. آنها در واقع بسیار محرک و یک فعالیت شناختی عالی برای کودکان پیش دبستانی و نوپا هستند. آنها الگوهای زبانی را به کودکان آموزش می دهند و واژگان را توسعه می دهند. مهمتر از همه، آنها مهارت های ادراکی شنوایی کودک را ایجاد می کنند – مانند حافظه شنیداری ، تمایز، و غیره.
فرزندان خود را در معرض موارد زیر قرار دهید:
- قافیه ها و آهنگ های کلاسیک مهد کودک
- اشعار
- قافیه های انگشتی
- قافیه های اکشن
یادگیری قافیه های مهد کودک جنبه مهمی از مهارت های پیش از خواندن است و فرزند شما را برای موفقیت در خواندن بعدها در مدرسه آماده می کند.
۴.بازی های فکری
تفکر یک مهارت مهم برای بزرگسالان و مهارتی است که باید فعالانه روی آن کار کرد. بسیاری از بزرگسالان برای تفکر خارج از چارچوب، یافتن راه حل یا تفکر انتقادی تلاش می کنند. بازی‌های فکری قصد خاصی دارند که بر روی مهارت‌های فکری درجه بالاتر و مهارت‌های تفکر انتقادی فرزند شما کار کنند. اینها کودک شما را تحریک می کند تا به طور فعال تفکر را تمرین کند.
نمونه های مختلفی از مهارت های تفکر وجود دارد. در اینجا فقط چند مورد است:
- پیش بینی کردن
- خلاصه کردن
- درک علت و معلول
- تشکیل نظرات
- استنتاج کردن
- خلاقانه فکر کردن
۵.فعالیت های خلاقانه
اهمیت بازی
کودکان بیشتر وقت خود را به طور طبیعی صرف فعالیت های خلاقانه می کنند، خواه در حال طراحی ، نقاشی، قالب گیری یا خلق چیزی با مواد زباله یا جعبه باشند. حتی ساختن یک بازی در حین بازی فانتزی نوعی بیان خلاقانه است.
هر زمان که کودک از ذهن خلاق خود استفاده می کند، در حال ساختن مهارت های شناختی خود است. خلاقیت واقعاً مهارتی نیست که بتوانید آن را آموزش دهید، بلکه مهارتی است که می توانید آن را شعله ور کنید. آنچه کودکان به آن نیاز دارند بستری برای خلاقیت است. آنها به مواد، محرک و فرصت نیاز دارند. از آنجا، فرآیند خلاقیت یک فرآیند طبیعی است.
۶. فعالیت های حل مسئله
حل مسئله حوزه دیگری است که بسیاری از کودکان بزرگتر و همچنین بزرگسالان با آن دست و پنجه نرم می کنند. امروزه کمتر شغلی وجود دارد که به شدت به توانایی افراد در حل مشکلات متکی نباشد. این مهارتی است که می توان آن را از سنین پایین با فعالیت های حل مسئله بسیار ساده و بازی های سرگرم کننده آموزش داد .زیبایی حل مسئله در سنین پایین این است که کودکان معمولا به مشکلات به عنوان مشکل نگاه نمی کنند، بلکه آنها را چالش هایی می دانند که باید بر آنها غلبه کرد.
۷.پازل
پازل یکی از فعالیت های مورد علاقه شخصی من برای بچه هاست. آنها به تمرکز و تلاش بسیار و همچنین پشتکار برای تکمیل نیاز دارند. کودکانی که در حال حل یک معما هستند عمیقاً فکر می کنند و ظرفیت فکری خود را افزایش می دهند.
مهمترین چیزی که باید به خاطر بسپارید این است که یک پازل باید چالش برانگیز اما قابل انجام باشد. یکی را انتخاب کنید که برای سن کودک شما مناسب باشد. هرچه کودک شما کوچکتر باشد، پازل باید قطعات کمتری داشته باشد و بزرگتر باشد.
شما باید ببینید که فرزندتان خودش را به چالش می کشد تا آن را تمام کند و مدتی را صرف آن می کند، اما او نباید ناامید شود یا نتواند آن را در یک جلسه کامل کند.همانطور که کودک شما با آنها اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کند، شروع به جستجوی پازل های بزرگتر و پیچیده تر می کند.
۸. حرکت
حرکت یک ایده عالی برای تحریک رشد مغز است. حرکت مسیرهای عصبی را در کودکان ایجاد می کند و حرکت دهلیزی بر یادگیری خواندن و نوشتن بعدا تأثیر می گذارد. حرکت بیدار می شود، مغز را تنظیم مجدد می کند و دوباره انرژی می دهد. از دو جهت به رشد کودک کمک می کند.
اولاً، رشد مهارت های حرکتی درشت و حرکتی ظریف به رشد کلی کودکان کمک می کند. ثانیاً، می توانید در طول هر فعالیتی از استراحت های حرکتی برای تنظیم مجدد تمرکز کودک خود استفاده کنید. فقط دو دقیقه انجام یک فعالیت بدنی یا دویدن بیرون می تواند به کودک اجازه دهد تا تمرکز کند و فعالیتی را که روی آن کار می کرد به پایان برساند.
۹. بازی نمادین
بازی نمادین زمانی است که کودکان با استفاده از اشیاء برای نشان دادن اشیاء دیگر به بازی های وانمودی یا ساختگی می پردازند. به عنوان مثال، کودکی که از یک بلوک به عنوان تلفن همراه استفاده می کند.
بازی نمادین برای کودک بسیار طبیعی است و یک شکل بسیار خلاقانه از بازی است که مهارت های فکری کودک شما را توسعه می دهد. در طول این نوع بازی، کودکان دائماً به فکر راه‌های جدیدی برای نمایش دنیای خود هستند تا آن را درک کنند. بازی نمادین مرحله بعدی از بازی کاربردی است که در آن کودک از یک شی مناسب استفاده می کند – به عنوان مثال، یک تلفن اسباب بازی به عنوان یک تلفن واقعی.
وقتی آنها یک بلوک را برای استفاده به عنوان تلفن انتخاب می کنند، به این معنی است که مغز آنها توانایی استفاده از بلوک را برای نشان دادن چیز دیگری ایجاد کرده است. این یک مهارت پیشرفته است. تنها چیزی که کودکان به بازی نمادین نیاز دارند دسترسی به مواد، اسباب بازی ها و زمان آزاد فراوان است.
۱۰. اسباب بازی های مناسب رشد
محیط کودک می تواند به میزان زیادی بر میزان تحریکی که دریافت می کند تأثیر بگذارد. آنها به هیچ اسباب بازی یا تجهیزات فانتزی نیاز ندارند – فقط اسباب بازی های آموزشی اولیه مانند بلوک های چوبی، لگو، خمیر بازی، کتاب، مصالح ساختمانی و مواد طبیعی. سعی کنید تجربیات فرزندتان را با ارائه روش های دستکاری متفاوت تغییر دهید. به عنوان مثال، لگو را معرفی کنید و پس از چند روز، وان را عوض کنید و به جای آن بلوک های چوبی را ارائه دهید. این کار کودک شما را تشویق می کند تا به راه های جدید و متفاوتی برای بازی و خلق فکر کند. خمیر بازی یک ماده عالی و بسیار آموزشی است که می توان آن را در خانه درست کرد.
۱۱.بازی رایگان
آخرین اما نه کم اهمیت ترین، بازی آزاد بدون شک مهم ترین ابزار برای توسعه مهارت های شناختی است. بازی کاری است که کودکان انجام می دهند. این کاری است که آنها تمام روز را صرف انجام آن می کنند و این همان چیزی است که به طور طبیعی برای یادگیری باید انجام دهند. همه چیزهایی که فرزندان شما قبل از ۶ سالگی یاد خواهند گرفت، در درجه اول از طریق بازی خواهد بود. برای اینکه این اتفاق بیفتد، کودکان به زمان نیاز دارند تا بتوانند بازی کنند. متأسفانه، در دوران مدرن، آنها اغلب برای حضور در فعالیت های اضافی خود نیاز به فدا کردن زمان بازی دارند. بازی را در اولویت خانه خود قرار دهید و به کودک خود اجازه دهید تا آنجایی که به طور طبیعی تمایل دارد بازی کند. بازی رایگان نیازی به مداخله بزرگسالان ندارد. تنها چیزی که کودک شما نیاز دارد، زمان و آزادی است تا آن را به دلخواه خود انجام دهد.
